درآمدی بر منابع قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی ایران در آموزش عالی (نویسندگان: دکتر امیرحسین محمودی ، دکتر مهدی محمودی و دکتر ابوالحسن ماهرویی )
بخش‌هایی از پیشگفتار کتاب
در عصر حاضر قدرت نرم به مثابه یکی از ارکان سیاست بین‌الملل، جایگاه رفیعی یافته است؛ به‌گونه‌ای که سیاستمداران برای دستیابی به آن تلاش زیادی نموده‌اند. علت این امر را می‌توان در کارآمدی و موفقیت قدرت نرم نسبت به اشکال کلاسیک قدرت (قدرت سخت و برهنه) جست‌وجو کرد. جمهوری اسلامی ایران نیز همانند سایر واحدهای سیاسی، نیازمند بازشناسی، تقویت و کاربست قدرت نرم است تا به این وسیله بتواند قدرت ملی خویش را ارتقاء بخشد. شکل‌گیری جوامع علم محور متعاقب خیزش جریان‌های علمی و مشخص شدن نقش بی‌بدیل دانشگاه‌ها، برخی از نظریه‌پردازان را به آنجا رهنمون شد تا برای جوامع علمی ارزش بالایی قائل شوند و آن‌ها را به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم در تولید قدرت سخت سهیم سازند. اگرچه این رویکرد که با واسطهنگری فناوری (به عنوان رابطه بین قدرت و دانشگاه) معنا و مفهوم یافته بود در ارتقای جایگاه عالمان و مراکز علمی بسیار تأثیرگذار بوده، اما تحولات سه دهه اخیر منجر به شکل‌گیری رویکرد نوینی در تحلیل علوم و دانشگاه‌ها شده است که در آن دانشگاه به عنوان منبع قدرت نرم در نظر گرفته می‌شود. از این منظر بازیگران با استفاده از سیاست‌های علمی (تولید نظریه، شکستن مرزهای دانش، ایجاد مکاتب و پارادایم‌های علمی و ...) به چالش با رقبای خود پرداخته و از این طریق برتری خود را اثبات می‌نمایند. معنای این سخن آن است که تعارض‌ها از میدان‌های رزم به مجامع علمی تغییر موقعیت داده و جهاد علمی است که در نهایت مشخص می‌سازد کدام بازیگر می‌تواند در سلسله‌مراتب قدرت‌های جهانی، نقش برتر را ایفا نماید (افتخاری، 1389). از سوی دیگر، تغییراتگستردهوجریانسازجهانیدرسالیاناخیرو کاهشمقبولیتکاربردقدرت سخت، توجه به مظاهر قدرت نرم را برای کنشگران اجتناب‌ناپذیر ساخته و موضوعقدرتنرم رابهیکیازمباحثجدیدرمیان صاحب‌نظرانتبدیل نمودهاست.امروزه آموزشعالينقطهتلاقيسهقلمروفرهنگ،قدرتودانشاست و محور اصلی قدرت در نظام آموزش عالی، نهادهایدانشگاهی و عرصه‌هایآموزشوپژوهش هستند. دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی بنا بر کارکردهای تولید، انتقال و انتشار علم و فراهم آوردن خدمات مبتنی بر دانش، به عنوان یکی از ارکان اساسی پیشرفت و توسعه کشورها در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی شناخته‌شده و با تربیت متفکران، دانشمندان و مدیران آینده در جهت بخشیدن به حرکت‌های گوناگون فکری، اعتقادی، فرهنگی و سیاسی جوامع مؤثر واقع می‌شوند (یونسکو، 2001).
باعلمبهاینمعنادولت‌هایپیشرفتهبالاترینانرژیخودراصرفتوسعهعلموتحقیقمی‌کنند. چرا کهآن‌هابه خوبیدریافته‌انداقتداریابه عبارت دیگرتوانایی اعمالوکنترلقدرتمنوطبهگسترش
توانمندی‌هایعلمیاست.
از سوی دیگر، بخش مهمی از راهبرد نرم دشمن با استفاده از مجاری فرهنگی به‌خصوص دانشگاه‌ها انجام می‌گیرد. طبعاً با توجه به ماهیت تهدیدات علیه جمهوری اسلامی که عموماً فرهنگی است، راهکار مقابله نیز اقدامات علمی و فرهنگی می‌باشد. آموزشعاليبه عنوانيكيازمنابعاصليتأمیناهدافانقلاباسلامي،جهتافزايشكارآمديقدرتنرمانقلاباسلاميدر عرصه‌هایمنطقه‌ایوجهانيقوام یافتهاست (اسکندری و رستم زاده، 1395).در اسناد ملی نیز بر توانمندی دانشگاهدر باز تولید قدرت نرم و مقابله مؤثر با جنگ نرم دشمن تأکید شده است (نقشه مهندسی فرهنگی کشور، 1392). دانشگاه بهدليلتربيتوپرورشانسان‌هایتوسعه‌یافتهمی‌تواند نقشسازنده‌ایدردستيابيبهتوسعههمه جانبه و پايداردر کشور داشته باشد. توسعه در ابعاد مختلف به‌ویژه توسعه علمی می‌تواند به عنوان زمینه‌ساز قدرت کشور تلقی گردد. از این رو در سند چشم‌اندازايران(1404)و زیر نظام آن یعنی نقشه جامع علمی و قوانین برنامه‌هایچهارم، پنجم و ششم توسعه بر رشد و توسعه علمی کشور تأکید شده است. شناسایی منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی در آموزش عالی مبتنی بر نقشه جامع علمی کشور وارتباطآنباتوسعهدر تمام ابعاد جامعه و کسب نتایج مورد انتظار در منطقه و جهان موجب افزایش قدرت نرم كشور می‌شود.
بنابراين با توجه به وضعیت فعلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی که توان پاسخگويی به نيازهاي حال و آينده کشور در حوزه توسعه قدرت نرم را ندارند، طراحی و تدوین الگوی مناسب بر اساس نقشه جامع علمی کشور برای شناسایی و کاربرد منابع قدرت نرم نظام در آموزش عالی ميتواند به عنوان راهي براي برون رفت از وضع موجود باشد.
اینکتاب دارای نه فصل می‌باشد. در فصل اولبه کلیات، مفاهیم، مبانی نظری قدرت و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در آموزش عالی پرداخته شده است. در فصل دوم پیرامون قدرت نرم، جنگ نرم و ارتباط آن‌ها با آموزش عالی سخن به میان رفته است. در فصل سوم از زوایای مختلف کارکردهای دانشگاه به عنوان منبع قدرت نرم مورد بحث قرار گرفته است. در فصل چهارم حکمرانی در آموزش عالي و کارکردهای اختصاصی(کارویژه‌های) آموزش عالي در جمهوری اسلامی ایران بیان شده است. در فصل پنجمضمن بررسی انتقادی نقشه جامع علمی کشور، مؤلفه‌های تأثیرگذار نقشه جامع علمی کشور بر قدرت نرم آموزش عالی مطرح‌شده است. در فصل ششم مختصری از مطالعات انجام شده در ایران و جهان پیرامون قدرت نرم آموزش عالی بیان گردیده است. در فصل هفتم ابعاد و مؤلفه‌های مربوط به منابع قدرت نرم نظام در آموزش عالی به تفصیل مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در فصل هشتم الگوهای پارادایمیک، مفهومی و اجرایی منابع قدرت نرم نظام در آموزش عالی با توجه به نقشه جامع علمی کشور ارائه و اعتبار بخشی شده است. در فصل نهم جایگاه علمی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر و در حوزه‌های مختلف با توجه به آمارهای بین‌المللی مورد بررسی قرار گرفته است.
امیدواریم که مطالب این کتاب که با توجه به‌ضرورت و نیاز کشور به تقویت و استفاده از قدرت نرم آموزش عالی تهیه شده است مورد استفاده سیاست‌گذاران و برنامه ریزان نظام آموزش عالی قرار گیرد.