استقلال طلبی فرزندان در این روز ها تبدیل به یک معضل بسیار مهم و شایع در میان خانواده ها شده است. والدین تا چه اندازه ای باید به فرزندان خود آزادی عمل بدهند؟ استقلال طلبی فرزندان تا چه اندازه‌ای مشروع است؟ وظیفه والدین در برابر آن چیست؟
علاوه بر این سوالات باید به پرسش مهم دیگر نیز پاسخ داد : استقلال طلبی فرزندان مثبت است یا منفی ؟
در ادامه این مقاله به تمامی سوالات مطرح شده پاسخ خواهیم داد، اما قبل از مطالعه این مقاله در نظر داشته باشید که تمام محتویات این مقاله از کتاب نقش والدین در انتخاب یادگیری فرزندان الهام گرفته شده است. شما میتوانید با تهیه و خرید این کتاب، این بحث را بصورت کامل تر دنبال کنید.
با ما همراه باشید.
یادگیری و ویژگی‌های آن
هرروز از واژه یادگیری در صحبت‌هایمان استفاده می‌کنیم اما واقعاً یادگیری چیست؟ وقتی از یادگیری صحبت می‌کنیم منظورمان چیست؟ پیش از ورود به بحث استقلال طلبی فرزندان و نقش والدین در برابر آن باید مروری به تعریف یادگیری داشته باشیم،کمی صبر کنید، خودتان در خواهید یافت که چرا اول باید به این بحث بپردازیم.
هنوز تعریف واحدی از یادگیری ارائه نشده است و دانشمندان و محققان دیدگاه و نظریات مختلفی را بیان کردند، اما با توجه به‌نظام آموزشی کشور ما که معیار قضاوت دانش آموزان نتیجه امتحانات و آزمون‌ها می‌باشد بهترین تعریف ممکن عبارت است از:
هر نوع تغییر نسبتاً پایداری در رفتار افراد که براثر تجربه به وجود می‌آید.
وقتی با دقت بیشتری به این تعریف نگاه می‌کنیم ۳ ویژگی اصلی درباره یادگیری وجود دارد و زمانی که یادگیری رخ می‌دهد این 3 ویژگی را با خود به همراه دارد:
- ۱.تغییر
- ۲.تجربه
- ۳.نسبتاً پایدار
اولین و مهم‌ترین ویژگی تغییر در رفتار است
وقتی رانندگی یاد می‌گیریم یعنی به مهارت‌هایمان اضافه‌شده و تغییری در رفتارمان رخداده است. وقتی یک موضوع جدید در ریاضی یا علوم یاد می‌گیریم و به‌راحتی درباره آن موضوع فکر می‌کنیم به اطلاعات خودمان اضافه کرده‌ایم. حتماً در همه یا حداقل دریکی از ویژگی‌های شناختی ذهنی و رفتار ما تغییر رخداده است.
دومین ویژگی تجربه است
یادگیری براثر تجربه رخ می‌دهد یعنی زمانی که ما تعاملی با محیط اطراف خود داشته‌باشیم. برای مثال ما آداب معاشرت را از راه‌های مختلفی مثل تعامل و ارتباط با والدین و افراد جامعه و حتی از مطالعه اطلاعاتی که کسب می‌کنیم، یاد می‌گیریم. بنابراین اگر هیچ‌گونه تجربه‌ای که از تعامل و ارتباط ذهنی و جسمی بیشتر از خود را نداشته باشیم یاد نخواهیم گرفت.
سومین ویژگی نسبتاً پایدار بودن یادگیری است
چیزهایی که به‌صورت لحظه ای به خاطر می‌سپاریم را نمی‌توان یادگیری دانست. رفتار یاد گرفته‌شده و تغییر انجام‌شده باید برای مدتی دوام داشته باشد .
در این مقاله می‌خواهیم درباره مفهوم جدیدی به نام انتخاب یادگیری صحبت کنیم. این موضوع بر اساس مدلی مطرح می‌شود که نتیجه آن موفقیت فرد خواهد بود بر اساس این مدل افراد نه‌تنها اجباری در یادگیری نخواهند داشت بلکه ضرورت انتخاب یادگیری را نیز متوجه خواهند شد
هر شخص قادر است با شناخت ویژگی‌های درونی خود و به‌کارگیری قدرت عامل‌های شخصی به مرتبه‌ای از یادگیری برسد که نه‌تنها یاد بگیرد بلکه یادگرفتن را انتخاب نماید.
ازنظر بسیاری یادگیری اگر کند و با زحمت و تلاش زیاد همراه باشد بی ثمر است و به همین دلیل سراغ روش‌هایی می‌روند که به‌ظاهر خیلی سریع و پربار است غافل از اینکه این روش‌ها هیچ کمکی به مفهوم واقعی یادگیری نمی‌کند.
روش های سریع و نکته‌ای در یادگیری افراد را دچار توهم دانایی می‌کند و باعث می‌شود افراد نتوانند از آن موضوع به‌صورت کاربردی استفاده کنند یادگیری واقعی بدون در نظر گرفتن ویژگی‌های درونی فرد و درک اصول بنیادی موضوع اتفاق نمی‌افتد.
انتخاب یادگیری و نقش والدین در آن
همانطور که پیشتر گفته شد کسب مهارتهای یادگیری درگرو شناخت و تقویت عامل‌های درونی است بخشی از این عوامل در محیط‌های آموزشی مانند مدرسه کشف و تقویت می‌شوند اما بخش دیگری از آن در محیط منزل و به کمک والدین انجام می‌شود. ازآنجاکه فرزندان بخش زیادی از زمان خود را در منزل سپری می‌کنند والدین میتوانند با شناخت عامل‌های درونی و تقویت آنها فرزندانشان را در کسب مهارت انتخاب یادگیری کمک کنند.
چندین موضوع تربیتی اساسی وجود دارد که به‌صورت مستقیم بر روی شکل‌گیری شخصیت کودک اثرگذار است و والدین نقش بسیار مهمی در این موضوعات دارند. هدف ما این است که این موضوعات اساسی را عنوان کنیم و چگونگی اثرگذاری هرکدام را به روی عوامل هفت‌گانه انتخاب یادگیری بیان کنیم. با این کار نشان خواهیم داد که والدین چگونه میتوانند در کسب مهارت یادگیری فرزندشان نقش مهمی را ایفا کنند. ازجمله این موضوعات اثر گذار استقلال طلبی فرزندان است.
استقلال‌طلبی کودکان و نیاز آنها به آزادی عمل
استقلال‌طلبی کودک رفتاری بهنجار و ضروری است و ظهور قدرت تصمیم‌گیری را در کودک نشان می‌دهد. کودک در این دوران در حالتی از بلاتکلیفی به سر می‌برد. گاهی اوقات که رفتار مخالف کودکان در بیشترین درجه تندی است والدین نیز احساس می‌کنند که کودک در پایان جاروجنجال‌هایش دقیقاً نمی‌داند چه می‌خواهد. گاهی حتی بعضی از تقاضاهایش قابل برآورده شدن نیست و همین موضوع نشان‌دهنده تضادها و تناقضات است.
همانطور که تعیین مقررات و برخی محدودیت‌ها به رشد کودک کمک می‌کند؛ تشویق و تأیید استقلال کودکان نیز به مهارت خودمحوری آنها کمک می‌کند.
شکی نداریم که کودکان برای رسیدن‌به موفقیت و تکامل خود به این مهارت نیاز دارند.
والدین باید در نظر بگیرند:
اینکه بپذیریم تلاش فرزندان برای آزادی عمل و داشتن استقلال یک امر طبیعی است و فقط مختص فرزند خودمان نیست کلید اصلی در بحث فرزند پروری اثربخش و کسب مهارت انتخاب یادگیری است؛ یعنی استقلال‌طلبی فرزندمان را حق او بدانیم و آگاه باشیم همه کودکان خواستار این حق هستند نه‌فقط فرزند ما.
بچه‌ها وقتی به دنبال مستقل شدن هستند، هدفشان بحث کردن و نافرمانی و شورش در مقابل والدین نیست بلکه استقلال‌خواهی و آزادی عمل بخشی از طبیعت آدمی است و افراد دوست دارند تا به‌جای نظارت و کنترل رفتارشان توسط دیگران احساس کنند خودشان کنترل تمام رفتارهایشان را در دست دارند و با این کار احساس بزرگی می‌کنند.
والدین آگاه می‌دانند که در هر سنی از چه روش‌هایی برای محدود کردن رفتار کودکشان استفاده کنند به‌طوری‌که نیاز کودک به استقلال نیز در نظر گرفته شود.
راهکارهای اصلی برای دادن استقلال به فرزندان
۵ عامل اصلی وجود دارد که والدین میتوانند با رعایت کردن آنها دررسیدن کودکان به استقلال و آزادی عمل نقش مؤثری ایفا کنند:
۱-والدین ستیزه‌جو نباشند و بر سر هر مطلبی خشمگین نشوند.
۲-والدین باید سعی کنند با توجه به ویژگی فرزندشان انتخاب‌های آنان را پیش‌بینی کنند.
۳-والدین باید از تصمیمات فرزندشان استقبال کرده و از آنها تعریف کنند.
۴-والدین به فرزندشان کمک کنند تا در تصمیم‌گیری‌ها با دقت فکر کرده و انتخاب کند نه اینکه همیشه برای آنها تصمیم‌گیری کنند.
۵-والدین باید زمینه لازم برای اشتباه کردن و پند گرفتن از آن را برای فرزندشان ایجاد کنند .
نیاز فرزندان به استقلال و عدم وابستگی به والدین یک نیاز طبیعی است. والدین باید اطمینان حاصل کنند که به‌اندازه کافی به فرزندشان آزادی عمل داده‌اند و زمینه مناسب برای انتخاب آنها را فراهم آورده‌اند، ولی این کار را به نحوی انجام دهند که کنترل نهایی در دست خود آنها باشد.
بسیاری از والدین دوست دارند وقتی مشکلی برای فرزندشان پیش می‌آید به بهترین شکل آن را حل کنند یا وقتی فرزندشان را مأمور انجام کاری می‌کنند آن کار را به بهترین نحو ممکن انجام دهد. والدین دوست دارند فرزندشان بتواند بدون وابستگی به پدر و مادر بهترین عملکرد را داشته‌باشد.
حال این سؤال پیش می‌آید که اگر والدین به فرزندشان آزادی عمل ندهند آیا آن ها میتوانند این مهارت را یاد بگیرند ؟
بدون شک پاسخ منفی است. فرایند استقلال طلبی فرزندان بدون انجام کامل نقش والدین به هیچ وجه کامل نخواهد شد.
حال در اینجا می‌خواهیم نکاتی را بیان کنیم که دقت و توجه به آنها در این مسیر کمک زیادی به والدین خواهد کرد:
- نکته اول: سعی کنید تا حد امکان با نافرمانی فرزندان کنار بیایید.
- نکته دوم: سعی کنید یک فضای امن برای رشد اعتمادبه‌نفس فرزندان ایجاد کنید.
- نکته سوم: در هر کار جزئی فرزندانتان وارد نشوید و تمامی ابعاد زندگی او را زیر ذره‌بین قرار ندهید.
- نکته چهارم: تا حد ممکن به فرزندتان اجازه دهید تا استقلال داشته باشد، تصمیم بگیرید، انتخاب کند و اشتباهاتش را درک کند.
منبع:کتاب نقش والدین در انتخاب یادگیری فرزندان
نویسندگان:مهندس جلیل پاکدامن، سحر سامی
فهرست مطالبی که در این کتاب به آنها پرداخته شده است به صورت زیر آمده است:
